Willy Van den Bussche (links) ziet toe op de plaatsing van een installatie met zwanen van Roger Raveel tijdens de voorbereiding van de 'Triënnale voor Plastische Kunst in België' in 1971. Het pop-upkunstwerk was een aanklacht tegen de vervuiling van de Brugse Reien (PAW)
Samen met Jan Hoet en Flor Bex vormde Willy Van den Bussche het legendarische trio dat streed voor de bouw van musea voor moderne en hedendaagse kunst in Vlaanderen.
Hun engagement leidde in de jaren 1980 en 1990 tot de oprichting van het Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen (MuHKA - Antwerpen), Provinciaal Museum voor Moderne Kunst (PMMK - Oostende) en Stedelijk Museum voor Actuele Kunst (SMAK - Gent). Zo is Van den Bussche één van de architecten van het hedendaagse kunst- en museumlandschap in Vlaanderen.
Als hoofdconservator en directeur van het PMMK (1967-2007) legde Van den Bussche in zijn presentatie- en aankoopbeleid de focus op hedendaagse en moderne Belgische kunst. Hij bood jonge, talentvolle Belgische kunstenaars een platform om hun werk te tonen aan een ruimer publiek. Daardoor speelde hij een niet te onderschatten rol in de carrière van heel wat kunstenaars.
Daarnaast was Van den Bussche één van de drijvende krachten achter de Triënnales voor Plastische Kunst in België (1968, 1971 en 1974) en de stichter van het kunstproject Beaufort en algemeen commissaris van de eerste (2003) en tweede editie (2006).
De Provincie West-Vlaanderen had haar eigen kunstcollectie. Die lag verspreid, maar bood een mooi overzicht van moderne kunst vanaf de eeuwwisseling. Grote nadruk lag op Belgische kunst. Het provinciebestuur wilde alles bijeenbrengen om de verzameling voor het publiek te kunnen ontsluiten. In 1973 vonden de kunstwerken een thuis in de Lakenhalle in Ieper, maar al snel bleek die locatie niet geschikt als kunstmuseum. De klimatologische omstandigheden waren er niet ideaal en de collectie bleef aangroeien, met plaatsgebrek als gevolg. Vooral de actuele kunst leed onder dit beleid.
Willy Van den Bussche verscheen enkele jaren eerder, in 1967, op het toneel. Kort na het afronden van zijn studies als kunsthistoricus aan de Universiteit Gent, ging hij aan de slag bij de Provincie als wetenschappelijk attaché bevoegd voor de kunstcollectie en andere activiteiten rond beeldende kunst. In 1979 schreef hij de eerste catalogus voor het museum. De Provincie en Van den Bussche zochten naar een definitieve oplossing voor de kunstcollectie. Ze droomden van een nieuw museum in het Palingbeekdomein in Ieper of aan het Tillegembos in Brugge. Als trotse Bruggeling had de museumconservator een oude gistfabriek op het oog, maar ook dit mocht niet zijn.
In 1982 woonde Willy Van den Bussche, als lid van de jury van de Europaprijs voor Schilderkunst van de Stad Oostende, een bijeenkomst bij in een gebouw in de Romestraat. Dat was een voormalig warenhuis van de vergane coöperatieve Spaarzaamheid Economie Oostende (SEO), gekend als 'de COO' in het ‘Ostêns’. Het gebouw was van de hand van de modernistische architect Gaston Eysselinck. Van den Bussche zag meteen het potentieel en kon het provinciebestuur ervan overtuigen om het gebouw in 1983 aan te kopen. Vooraleer het kon openen als museum werd het grondig aangepast.
Als directeur van het museum zette Willy Van den Bussche sterk in op kennisdeling, met onder meer de uitbouw van een bibliotheek. Hier kon men terecht voor informatie over tentoonstellingen, kunstenaars en moderne kunst in het algemeen. Bijzondere collecties, zoals het fonds Etienne Elias, werden ondergebracht in de bibliotheek. Een bibliothecaresse stond in voor het beheer en ondersteunde het onderzoek van de conservatoren van het museum. De bibliotheekcollectie telt vandaag ruim 1.000 tijdschrifttitels en 30.000 boektitels over uiteenlopende onderwerpen.
In 2008 fusioneerde het PMMK met het Museum voor Schone Kunsten van Oostende. Door deze samenvoeging zag in 2009 Mu.ZEE het levenslicht. De huidige kunstcollectie telt meer dan 8.000 werken van onder meer James Ensor, Léon Spilliaert en Constant Permeke. Een aanzienlijk deel van deze kunstcollectie werd aangekocht tijdens Van den Bussches periode als conservator. Hij was namelijk een grote liefhebber van de schilderkunst. Dit hoeft niet te verbazen, aangezien hij van jongs af aan zelf schilderde. Het liefst was hij bezig met portretten. De psyche van personen intrigeerde hem, en hoe kan je dit beter tonen dan in een portret?
Het interieur van het gebouw in de Romestraat vóór de inrichting als museum, 1983 (PAW)
Constant Permeke woonde de laatste decennia van zijn leven in het huis ‘De Vier Winden’ in Jabbeke. In dit huis is vandaag het Permekemuseum gevestigd. Dat was naar wens van de kunstenaar. De Provincie West-Vlaanderen vervulde die wens door het gebouw (met volledige inboedel) in 1960 aan te kopen en het vervolgens in te richten als het Provinciaal Museum Constant Permeke (PMCP). Vandaag maken een 150-tal schilderijen, nagenoeg het volledige sculpturale oeuvre en een aantal grote tekeningen van de kunstenaar, deel uit van de museumcollectie.
Van den Bussche had een grote passie voor Constant Permeke. Hij ontpopte zich als een groot kenner van diens oeuvre en schreef een monografie over hem. Particulieren en veilinghuizen vroegen vaak zijn advies over Permekes (vermeende) werken. Van den Bussche bracht heel wat documentatie over de schilder en beeldhouwer samen en correspondeerde met zijn familieleden. Hij probeerde de tuin rond het museum terug tot zijn oorspronkelijke staat te krijgen en het graf van de kunstenaar, dat op het kerkhof van Jabbeke ligt, naar die tuin te verplaatsen. In dat opzet is hij echter niet geslaagd.
Het Provinciaal Museum voor Moderne Kunst in Oostende en het Provinciaal Museum Constant Permeke in Jabbeke hadden dezelfde directie en administratie. Die waren gevestigd in het museumgebouw in Oostende. Het zogenaamde PMMK-archief bevat dus ook documenten i.v.m. het beheer en de werking van het PMCP. In het archief bevindt zich o.m. de originele aankoopakte van het huis van Permeke en de aanliggende tuin.
In 1996 blies het PMMK in Oostende tien kaarsjes uit. Naar aanleiding van de jubileumtentoonstelling 'Van Ensor tot Delvaux' werd alles uit de kast gehaald. Het museum toonde topwerken van Ensor, Spilliaert, Permeke, Magritte en Delvaux, afkomstig uit privé- en openbare verzamelingen. Van den Bussche en zijn team strikten een 200-tal meesterwerken van over heel de wereld. Het werk loonde: de expo bracht zo'n 343.000 bezoekers op de been, waaronder het toenmalige Belgische vorstenpaar Koning Albert en Koningin Paola.
Flyers van de tentoonstelling ‘Van Ensor tot Delvaux’ in Japan, 2000 (PAW)
De tentoonstelling liep van 5 oktober 1996 tot 2 maart 1997. In 2000 werd er een ‘encore’ gedaan in Japan. De expo hield halt in vijf Japanse musea, waaronder het Himeji City Museum of Art en het Isetan Museum Of Art. Dit was mogelijk door de samenwerking tussen Van den Bussche en de Japanse Brain Trust Inc. Dit bedrijf specialiseerde zich in het aanbieden van kunst in verschillende vormen, zoals tentoonstellingen, catalogussen en kunsthandel.
Na dit Aziatische avontuur verhuisde de exhibitie naar Italië, eerst naar Aosta (1 december 2003 tot en met 30 april 2004) en nadien naar Turijn (13 oktober 2005 tot en met 15 januari 2006).
De Permeke tentoonstelling in de National Art Gallery in Beijing, die plaatsvond van 24 november tot en met 15 december 1998, was de eerste grote tentoonstelling van een Belgische kunstenaar in China. De expo werd eerst opgesteld in Parijs. De ongeveer 77 werken schitterden in het Hôtel de Ville de Paris, alvorens ze in november overvlogen naar de Chinese hoofdstad.
Voor de realisatie van deze expo werkte Van den Bussche samen met de Belgische zakenman en kunstpromotor Frank Uytterhaegen. Als verzamelaar van Chinese kunst baande hij een weg voor Chinese kunstenaars om in België tentoon te stellen. In China poogde hij Belgische kunst bij het brede publiek te brengen. Deze samenwerking wierp zijn vruchten af. Via Uytterhaegen kon Ai Weiwei worden overtuigd om deel te nemen aan Beaufort 2006.
Met ‘Between Earth and Heaven: nieuwe klassieke bewegingen in de actuele kunst’ bracht Willy Van den Bussche, tussen 23 februari en 3 september 2001, meer dan 300 hedendaagse kunstwerken bijeen, geselecteerd op basis van hun klassieke thematiek. De belangrijke rol die tradities in onze maatschappij spelen, vormde het uitgangspunt van de expo. Kunstenaars laten zich immers ook inspireren door erfgoed en herwerken dit op hun eigen(zinnige) manier. De tentoonstelling bood ruimte voor verschillende media, waaronder video en fotografie. Toch stond de schilderkunst centraal.
Voor deze expo zochten Van den Bussche en zijn team opnieuw de internationale kunstscene op: Chinese, Russische, Italiaanse en Amerikaanse kunstenaars tekenden present. België werd vertegenwoordigd door onder meer Wim Delvoye, Robert Devriendt en Astrid Allard.
Na de dood van Van den Bussche werd een vervolgtentoonstelling op poten gezet om de museumdirecteur te eren. 'Between Earth and Heaven II' vond plaats in 2017 in Brugge, de geboortestad van de curator. Veel kunstenaars die Van den Bussche kenden, werkten mee aan de expositie.
De expositie 'Marines in Confrontatie' vond plaats van 6 april tot 2 november 2003 in het kader van het kunstevenement ‘2003 Beaufort, Triënnale voor hedendaagse kunst aan zee’, met 'de zee' als overkoepelend thema. De grote watermassa vormt sinds eeuwen een aantrekkelijk motief voor kunstenaars. Hedendaagse schilders zoals Raveel en Elias gingen in conversatie met werken van hun voorgangers Turner, Monet en Courbet. Internationale hedendaagse kunstenaars maakten eveneens hun opwachting. Onder meer Norbert Bisky, Alex Katz en Ralph Fleck lieten zich inspireren door de (Noord)zee. De expo leverde erg interessante invalshoeken op.
Beaufort is een kunstevenement dat driejaarlijks plaatsvindt in Belgische kustgemeenten. Verschillende nationale en internationale kunstenaars gaan er aan de slag rond een bepaald thema. Kunst wordt zowel binnen, in bijvoorbeeld musea en andere locaties, als buiten, in de openbare ruimte, gepresenteerd. De vroegste edities van deze kunstmanifestatie waren mogelijk door een samenwerking tussen Ku(n)st v.z.w. en het Provinciaal Museum voor Moderne Kunst. Willy Van den Bussche was zowel medeoprichter als commissaris-generaal van de eerste twee edities. Via dit evenement wilde hij moderne kunst naar het bredere publiek brengen.
De kustgemeenten krijgen na afloop van de manifestatie de mogelijkheid om de kunstwerken aan te kopen. Daardoor kun je vandaag nog enkele werken bewonderen in de Belgische badsteden.
Aan de eerste editie van Beaufort ging veel voorbereiding vooraf, wat logisch was gezien de geografische schaal van het event. Al in 2000 begonnen de organisatoren met de logistieke planning. Het idee van Beaufort speelde echter al een tijdje in de gedachten van Van den Bussche. Hij wilde al langer een gelijkaardig concept opzetten, maar zijn plannen voor een ‘Triënnale 2000’ kwamen nooit van de grond.
In 2003 vielen alle puzzelstukjes wel op hun plaats. De Panne, Sint-ldesbald, Koksijde, Oostduinkerke, Nieuwpoort, Middelkerke, Westende, Oostende, De Haan, Wenduine, Blankenberge, Zeebrugge en Knokke-Heist lieten verschillende hedendaagse kunstenaars hun stranden, dijken en straten innemen. Over de bijhorende tentoonstelling ‘Marines in confrontatie’ kon je eerder al lezen.
De tweede editie van Beaufort liep van 1 april tot en met 1 oktober 2006. Tussen de 400.000 en de 600.000 mensen woonden het event bij. Deze editie zette het thema van het terug toe-eigenen van de omgeving in de belangstelling. In kerken en kapellen werden verschillende hedendaagse schilderwerken tentoongesteld. In het PMMK konden de bezoekers een projectie volgen van 'de Making of’ en hun mening noteren in het gastenboek. Beaufort kon opnieuw rekenen op participatie van zowel nationale als internationale kunstenaars. Bredene, dat niet deelnam aan de eerste editie van Beaufort, sloot zich dit keer wel aan. Van den Bussche zag het zelf nog grootser. Hij wilde de landsgrenzen over, maar is daar uiteindelijk niet in geslaagd. Ophouden met dromen heeft hij echter nooit opgegeven.