Terug naar Archief en collectie in de kijker
Naar vorige pagina

Gepubliceerd op 17.02.2025

Het Archief van Panamarenko - Een Verjaardagsjaar

Er is er eentje jarig, en niet de minste. Onze eigen Leonardo da Vinci, de uitvinder-kunstenaar en meester van het onconventionele: Panamarenko. Of voor de vrienden: Henri Van Herwegen (1940-2019). Dit jaar zou hij 85 kaarsjes uitblazen. Maar wat dreef deze geniale geest tot zijn bizarre uitvindingen en zwevende machines? Waar vond hij zijn inspiratie? En hoe gaf hij vorm aan zijn wilde ideeën? Voor wie echt wil binnendringen in zijn wonderlijke denkwereld, is er maar één bestemming: het archief.

Het archief van Panamarenko is geen stoffige verzameling documenten, maar een directe blik in het brein van de kunstenaar. Vergeet keurige mapjes en geordende dozen; dit is een bonte mix van schetsen, wilde plannen en losse concepten die de zwaartekracht net zo tarten als de man zelf.

Drie Wervingen

De totstandkoming van zijn archief is een kunstwerk op zich: geen rechte lijn, maar drie bijzondere trajecten. In 2007 zette Panamarenko de eerste stap door zijn huis, atelier en volledige inboedel te schenken aan het M HKA (Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen). Maar daar bleef het niet bij. Paul Morrens, in het verleden benoemd als zijn persoonlijke archivaris en ware ‘Pana-ambassadeur’, voegde een waardevolle laag toe. En als klap op de vuurpijl droeg ook Ronny van de Velde, gerenommeerd kunsthandelaar en galeriehouder, bij aan deze unieke archiefcollectie in het M HKA. Drie bijzondere wervingen, drie perspectieven – een archief zoals je het zelden tegenkomt.

Panamarenko in de Biekorfstraat

Panamarenko in de Biekorfstraat - Foto: Ronny Heirman.

Verklaringsdocument Panamarenko aan Paul Morrens W

Verklaringsdocument Panamarenko aan Paul Morrens – Foto: Archief M HKA.

Binnenkijken in het M HKA

In het M HKA neemt Panamarenko een centrale plaats in. Zijn werk en leven worden er met zorg gekoesterd. Achter een fumé glazen schuifdeur, vlak bij de ingang, ligt vijf strekkende meter archiefmateriaal te wachten op nieuwsgierige blikken. Aan de ene kant vind je zijn persoonlijke bibliotheek, boordevol boeken over wetenschap, buitenaards leven en zwaartekracht. Aan de andere kant staan rijen archiefdozen, gevuld met voornamelijk fotomateriaal. Polaroids, vrijwel zeker door hemzelf genomen, tonen zijn bijzondere huisdieren: exotische vogels uit Zuid-Amerika en zijn trouwe Sint-Bernard.

Meer dan Kunst

Maar het archief bevat veel meer. Schetsboeken, tekeningen, berekeningen, kattenbelletjes,… Ook documenten, correspondentie en krantenknipsels omtrent tentoonstellingen vullen de ruimte samen met opvallend promotiemateriaal. Herinner je je de plastic supermarktzakken? Of de speciale edities voor De Standaard en zelfs gepersonaliseerde Coca-Cola-blikjes! Panamarenko’s kunst stopte niet bij het atelier; het vond zijn weg naar het dagelijks leven.

De Rol van het CKV

Het Centrum Kunstarchieven Vlaanderen (CKV), gevestigd in het M HKA, vervult een dienstverlenende rol in het behoud van kunstenaarsarchieven binnen de beeldende kunsten in Vlaanderen. Voor haar dienstverlening richt het CKV zich op actoren uit het brede veld van de hedendaagse beeldende kunst zoals kunstenaars, curatoren, kunsthallen, verzamelaars, critici, galeries en andere kunstprofessionals en staat hen bij met raad en daad in het vormen, bewaren en duurzaam ontsluiten van hun archief.

Zo werken de collega’s van het CKV al meer dan 10 jaar aan het behoud, beheer, digitalisering, valorisering en ontsluiting van Panamarenko’s archief. Duizenden foto’s vormen tastbare herinneringen aan zijn leven en werk. Nieuwe projecten en initiatieven blijven opborrelen, waaronder de samenwerking met de heropgestarte Panamarenko Foundation.

Banner tentoonstelling Reis naar de Sterren

Banner tentoonstelling ‘Reis naar de Sterren’ – © M HKA.

Detailfotos opstelling expositieruimte Reis naar de Sterren in het M HKA

Detailfoto’s opstelling expositieruimte ‘Reis naar de Sterren’ in het M HKA – © Archiefpunt vzw.

Het Panamarenko-jaar bracht niet alleen nieuwe publicaties voort, maar ook een gloednieuwe tentoonstelling in het M HKA: Panamarenko – Reis naar de sterren, te bezoeken tot 7 september 2025. En voor wie niet kan wachten: op 11 februari 2025 verscheen een documentaire over het leven en werk van Panamarenko te bekijken op VRTmax. Panamarenko’s 85ste
verjaardag wordt gevierd met de grootsheid die zijn werk verdient.

---

Meer lezen over Panamarenko? Klik hier voor een duik in het archief.

---

Referenties:

Dit artikel is mede tot stand gekomen dankzij de medewerkers van het CKV, waarvoor onze oprechte dank.