Op 8 december 1889 werd in Haarlem de Nederlandsche Voetbal- en Athletiek Bond opgericht, later bekend als de Nederlandse Voetbalbond (NVB). Het predikaat Koninklijke verwerft de KNVB in 1929. In de loop der tijd ontwikkelt het voetbal zich van een elitair tijdverdrijf tot een vrijetijdsbesteding van vooral de arbeidersklasse. Deze ontwikkeling is onder andere af te lezen aan de adressen in de ledenadministratie die in het archief van de KNVB bewaard is gebleven.
Net zoals in andere Europese landen groeit in Nederland het voetbal in relatief korte tijd uit tot de grootste sport. In de loop van de tijd ontstaat er een steeds grotere kloof tussen de amateurs en de meer professionele voetballers. Toch is er veel verzet tegen het introduceren van een aparte competitie voor professionals. Pas in 1954 wordt in Nederland het betaald voetbal geïntroduceerd. Het duurt vervolgens nog tot 1971 totdat het damesvoetbal, waarover al in de jaren dertig was gesproken, wordt erkend.
Aparte bonden
Als gevolg van de verzuiling moet de NVB op kerkelijk, politiek en maatschappelijk terrein concurreren met aparte bonden. Het is daarom niet vanzelfsprekend dat nieuw opgerichte regionale voetbalbonden en lokale verenigingen zich meteen bij de NVB aansluiten. Het aantal erkende bonden neemt in de loop der jaren langzamerhand toe. Hoewel in de jaren dertig het aantal bonden gelijk blijft, groeit het aantal aangesloten verenigingen explosief tot meer dan 600. Jaarlijks moeten zij gegevens over hun leden aan de NVB doorgeven. In het bestuursarchief van de KNVB is deze informatie bewaard gebleven. Naast de namen (en adressen) van de leden vindt men hier ook gegevens over de terreinen en de clubkleding. Het archief vormt een kostbare bron voor de reconstructie van het Nederlandse verenigingsleven op het gebied van voetbal.
Hoogtepunten in de geschiedenis van KSV Waregem waren de overwinning in de Beker van België in 1974 en de Europese campagne tijdens het seizoen 1985-1986, waarin o.a. AC Milan verslagen werd en de club de halve finale van de UEFA cup bereikte.
De eerste Nederland-België
Op 21 mei 1904 richten zeven landelijke voetbalorganisaties, waaronder de NVB, in Parijs de Fédération Internationale de Football Association (FIFA) op. Een jaar later, op 30 april 1905, speelt het Nederlands elftal in Rotterdam zijn eerste interland: Nederland-België. Het is de eerste in een lange reeks van wedstrijden tussen de twee buurlanden, die vooral in de periode tot de jaren zestig voor enorme opwinding in beide landen zorgen.
Over deze en ook andere interlands is veel materiaal bewaard in het KNVB-archief. Naast correspondentie en krantenartikelen bevat het archief reisprogramma’s, menukaarten (ook met handtekeningen van de spelers) en programma’s voor de wedstrijden, inclusief de opstellingen van de elftallen.
Het KNVB-archief digitaal
Het archief van de Koninklijke Nederlandse Voetbalbond bevat heel veel informatie over (de geschiedenis van) het Nederlandse voetbal. Sinds 2000 is het archief in bruikleen bij het Nationaal Archief in Den Haag. Op de website van het Nationaal Archief (www.gahetna.nl) is het KNVB-archief online te raadplegen.
De Fotocollectie van het Nationaal Archief bevat ruim 1300 foto’s uit de fotoboeken van de KNVB. Daarnaast heeft het Nationaal Archief samen met de KNVB een mobiele applicatie ontwikkeld, waarin de vroege geschiedenis van het Nederlands elftal centraal staat. Deze mobiele historische voetbalapplicatie Voetbal van toen bevat niet alleen veel informatie over het Nederlandse voetbalelftal, maar vooral heel veel schitterend beeldmateriaal van Oranje. Er zijn ongeveer 1800 foto’s van het Nederlandse elftal uit de periode 1894-1956 te bekijken. Voetbal van toen is gratis verkrijgbaar voor iPhone en Android. Meer informatie op www.gahetna.nl/themas/app/voetbal-toen.
Arjan Poelwijk - Nationaal Archief
