De Veloschoenen maken het Archief

Camiel Thomas veloschoenmaker.– ©Koersmuseum.

Het archief van Camiel Thomas bevindt zich momenteel in het Koersmuseum, een prachtig museum gewijd aan de wielersport gelegen in het pittoreske Roeselare. Dit architecturale gebouw deed vroeger dienst als brandweerkazerne, maar biedt tegenwoordig onderdak aan diverse museale ruimtes, een documentatiecentrum en een archiefdepot.

Het archief van Camiel Thomas werd in 2018 gesignaleerd door een Koers-vrijwilliger. Stephane Thomas is de kleinzoon van Camiel Thomas en liet Koers-medewerkerkers kennis maken met het archief, dat in het huis van Camiel te vinden was. Het archief wordt bewaard in het Koersmuseum, in samenwerking met erfgoedcel TERF. Wat dit archief uniek maakt, is dat het zowel een sport- als een bedrijfsarchief is.

Documentatiecentrum in het Koersmuseum.

Archiefdepot in het Koersmuseum.

Het totaal aantal strekkende meters archief van Camiel Thomas.

Wie was Camiel Thomas?

Koersschoenen zijn vandaag de dag niet weg te denken uit de professionele wielerwereld. Gepersonaliseerde schoenen zijn standaard voor elke profrenner, en merken wedijveren om de nieuwste technologieën en ontwerpen. Maar honderd jaar geleden zag de markt voor koersschoenen er totaal anders uit. In een tijd waarin slechts een handvol producenten zich toelegden op schoenen voor wielrenners, slaagde één man er bijzonder goed in om zijn stempel te drukken op deze niche: Camiel Thomas (1889-1964) uit Roeselare. Na een veelbelovende wielercarrière die abrupt werd beëindigd door de Eerste Wereldoorlog, vond Camiel een nieuwe weg. Met zijn passie voor de koers en een ondernemende geest lanceerde hij een bloeiend bedrijf in wielerschoenen.

Camiel Thomas en zijn vrouw poseren voor hun winkel in de Ieperstraat in Roeselare. – ©Koersmuseum.

Een visitekaartje met vermelding adres van de zaak van de familie Thomas-Depoortere. - ©Koersmuseum.

Foto van de internationale topwielrenner Félicien Vervaeke, die koersschoenen draagt van Camiel Thomas' zaak als onderdeel van een promotiecampagne. - ©Koersmuseum.

Foto van de beroemde wielrenner Felicien Vervaeke, die het vakmanschap van de zaak van Camiel Thomas promoot. - ©Koersmuseum.

Samen met zijn vrouw, Romanie Depoortere, en hun vier kinderen – dochters Marie-Madeleine, Agnes en Gabriëlla, en zoon Pierre – bouwde Camiel een echt familiebedrijf uit. De passie voor en kennis van het schoenmakersvak werden letterlijk van vader op kinderen overgedragen. Terwijl de dochters zich specialiseerden in het stikwerk, richtte Pierre zich volledig op het schoenmaken.

In de bewaarde schoolboeken van Pierre vinden we gedetailleerde schetsen van schoenen en zelfs studies van de anatomie van de voet. Deze tekeningen weerspiegelen niet alleen zijn toewijding, maar ook zijn groeiende vakmanschap.

Ontwerptekeningen van Pierre Thomas, Archief van Camiel Thomas, - ©Koersmuseum.

Studie van de anatomie van de voet door Pierre Thomas, Archief van Camiel Thomas, - ©Koersmuseum.

De familie Thomas had een sterke wens om het bedrijf in eigen handen te houden, en de dochters kozen er bewust voor om ongehuwd te blijven en zich volledig op het vak van veloschoenmakerij toe te leggen. In een tijd waarin vrouwelijke bedrijfsleiders zeldzaam waren, speelden de vrouwen in het familiebedrijf een uitzonderlijke rol. Na het overlijden van de archiefvormer, Camiel, in 1964, werd de zaak eerst voortgezet door zijn weduwe, Romanie Depoortere. Later nam hun dochter Agnes de leiding over en zette ze het familiebedrijf verder.

De Verschillende Archiefstukken

De familie Thomas maakte er een sport van om echt alles te gaan bewaren. Het archief van Camiel Thomas is daarom het grootste en meest volledige archief in de collectie van het Koersmuseum. We vinden niet alleen de te verwachten financiële archiefstukken, zoals kasboeken en facturen, maar ook een uitgebreide fotocollectie en correspondentie met het buitenland.

Na de Tweede Wereldoorlog breidt Camiel Hector namelijk zijn handelsgebied uit naar onder andere het Groothertogdom Luxemburg en Amerika. Daarvan getuigt deze briefkaart naar California.

(1) Bestelling uit de Verenigde Staten van Amerika, Archief van Camiel Thomas, - ©Koersmuseum.

(2) Bestelling uit de Verenigde Staten van Amerika, Archief van Camiel Thomas, - ©Koersmuseum.

Ook met andere landen zoals Scandinavië en Engeland werd handel gedreven. Er zijn zelfs archiefstukken die verwijzen naar export in Afrika, waar de sport ondertussen ook wordt aangemoedigd.

Als bijzonder stuk wijzen we op het contract tussen de “wielrenner te Roesselaere” Hector Martin en “schoenfabrikant te Roesselaere” Camiel Thomas. Dit contract werd op 31 december 1928 ondertekend. In het contract geeft Hector Martin aan Camiel Thomas de toestemming om zijn naam te gebruiken als fabrieksmerk voor zijn veloschoenen.

Hector Martin (1898 – 1972) was een Belgische wielrenner afkomstig uit Roeselare. Hij behaalde meerdere overwinningen, waaronder vijf etappes in de Tour de France. In 1927 droeg hij vier dagen de gele trui. Daarnaast won hij in 1928 de klassieker Bordeaux-Parijs en eindigde hij in 1929 als tweede in dezelfde wedstrijd.

De overeenkomst geeft aan dat Hector ermee instemt de verkoop van de koersschoenen Hector Martin te stimuleren. In ruil daarvoor krijgt hij per verkocht paar een percentage. (De Zaeytijd 2022:31).

Affiche met wielrenner Hector Martin ter promotie van de sportwinkels en sportartikelen van Camiel Thomas. - ©Koersmuseum.

Hector Martin is het eerste schoenmerk dat Camiel Thomas op de markt brengt. - ©Koersmuseum.

Toekomstplannen voor het Archief

Naar aanleiding van de publicatie ‘De wielerwereld aan je voeten. Het verhaal van veloschoenmaker Camiel Thomas (1922-2007)’ door wielerhistoricus Dries De Zaeytijd (2022), lanceerde het museum een speciale zoektocht voor kinderen. Deze zoektocht, die plaatsvond in het najaar (de periode van Sinterklaas), werd later ook georganiseerd in Eperon d’Or in Izegem.

Het museum heeft bovendien plannen om het archief verder te ordenen en toegankelijk te maken. Dit biedt unieke mogelijkheden voor verder onderzoek naar onder andere producenten van sportkleding en internationale samenwerkingen in deze sector. Het project vormt ook een mooie kans voor archivarissen in opleiding om hieraan bij te dragen, bijvoorbeeld tijdens een stage of afstudeerproject.

In het voorjaar van 2025 organiseert het Koersmuseum een bijzonder persmoment om de officiële overdracht van het archief door de familie te markeren. Dit moment symboliseert de start van een nieuwe fase: het erfgoed van Camiel Thomas wordt niet alleen bewaard, maar ook toegankelijk gemaakt voor toekomstige generaties en onderzoekers. Met deze stap hoopt het museum een voorbeeld te stellen voor andere fabrikanten van sportkleding en spelers binnen de wielerwereld.

---

Referenties:

De Zaeytijd, Dries. (2022). De wielerwereld aan je voeten. Het verhaal van veloschoenmakerij Camiel Thomas 1922-2007. Uitgeverij Bibliodroom.
De Zaeytijd, Dries. (2022). Camiel Thomas. Een renner die veloschoenmaker werd. [online], https://servicekoers.be/verhalen/camiel-thomas-de-veloschoenmaker (geraadpleegd op 29 oktober 2024).
De Zaeytijd, Dries. (2022). Vrouwen aan de macht. Het verhaal van Mimi, Agnes en Gabriëlla Thomas. [online], https://servicekoers.be/verhalen/vrouwen-aan-de-macht (geraadpleegd op 29 oktober 2024).
Camiel Thomas. Wikipedia. [online], https://nl.wikipedia.org/wiki/Camiel_Thomas (geraardpleegd op 29 oktober 2024).