Het Archief van Drukkerij J. Goddaer

De stad Kortrijk, met zijn rijke geschiedenis en cultureel erfgoed, heeft een belangrijke rol gespeeld in de ontwikkeling van de Vlaamse grafische industrie. Een van de meest intrigerende en wellicht vergeten hoofdstukken uit deze geschiedenis is het verhaal van Drukkerij Goddaer, waarvan de lithodrukkerij erg actief was van 1920 tot 1940, in de periode tussen de twee wereldoorlogen. (Ronse, 2024)

Bevrijdingsdagen in 1944 - Foto genomen van een Brits pantservoertuig op de hoek van de Gentpoort en de huidige Harelbekestraat. Zicht op de Groeningekapel en de toenmalige Drukkerij Goddaer. Datering: 6 september 1944. Beeldbank Kortrijk, (Stad Kortrijk , 2024)

De lithografie werd aan het einde van de 18de eeuw uitgevonden en verspreidde zich snel door heel Europa. Het was een techniek die werd gebruikt om makkelijk afbeeldingen te reproduceren. Bij de lithografie werd kalksteen gebruikt om een tekening te drukken. Door de tekening op te delen in zijn verschillende kleurvlakken was het ook mogelijk om kleuren te drukken (chromolithografie). Voor elke kleur was er dan een aparte drukgang. De techniek van de (chromo)lithografie bleef erg populair tot omstreeks 1950, toen ze werd verdrongen door offsetdrukken. (Lachaert, 2024)

Hoewel drukkerij Goddaer al lang niet meer bestaat, blijven de overblijfselen ervan een fascinerend inzicht bieden in de economische en artistieke bedrijvigheid van die tijd. De recente toevalsvondst van een bundel met voorbeeldafdrukken van lithografische stenen door het Stadsarchief Ronse heeft dit verhaal nieuw leven ingeblazen en biedt ons een unieke kans om een verloren stukje geschiedenis te herontdekken.

Reclamedrukwerk van drukkerij Goddaer uit het interbellum. - Het bedrijf was gespecialiseerd in het vervaardigen van stalenboeken voor de textielnijverheid, het lithografisch vervaardigen van bedrijfsafbeeldingen en het vervaardigen van chromolithografieën en logo’s (Delcampe, 2024).

De Gloriejaren van Drukkerij Goddaer

Drukkerij J. Goddaer, gelegen in de Harelbeeksestraat in Kortrijk, was in zijn tijd een belangrijke speler in de lithografische industrie. (Vlaamse Overheid, 2024) De drukkerij was gespecialiseerd in het bedrukken van diverse commerciële drukwerken zoals etiketten voor producten (denk aan parfum, alcohol, …), briefpapier, bestelbonnen, facturen en visitekaartjes. In het interbellum was lithografie een populaire techniek vanwege de mogelijkheid om kleurrijke en gedetailleerde afbeeldingen te reproduceren, wat essentieel was voor de marketing en branding van bedrijven.

Detail van Reclamedrukwerk op Papier voor Parfum. Afbeelding: Archiefpunt vzw.

Illustratie van een Gedrukte Bestelbon. Afbeelding: Archiefpunt vzw.

Ontwerpvoorbeeld voor Visitekaartjes. Afbeelding: Archiefpunt vzw.

De lithografische stenen, die door de drukkerij werden gebruikt, waren destijds van waarde. Deze stenen werden met de hand gegraveerd en elke steen vertegenwoordigde een specifiek ontwerp dat keer op keer kon worden gebruikt om afdrukken te maken. De stenen waren niet alleen functioneel nuttig, maar zijn ook te beschouwen als grafische en artistiek interessante commerciële producten.

De Verspreiding van het Archief

Na de teloorgang van Drukkerij Goddaer, vermoedelijk na 1965, raakten de lithografische stenen en het papieren archief verspreid. Een deel van de lithostenen belandde bij een vloerder in Waregem, die van plan was om ze te hergebruiken als plavuizen voor vloeren. Doordat de stenen nogal eens behoorlijk durven te verschillen van dikte was dit echter geen sinecure. Luc Strobbe, een drukker-verzamelaar uit Izegem, slaagde er dan ook makkelijk in om de stenen te verwerven voor zijn Drukkerijmuseum. (Merry, 2024) (ETWIE, 2024) De rest van het archief van de drukkerij raakte verspreid.

Luc Strobbe, bij een deel van zijn collectie lithografische stenen. (Stadsarchief Ronse, 2024)

De archieven van Drukkerij Goddaer leken verloren te zijn, totdat het Stadsarchief Ronse in februari 2024, via Luc Strobbe, een verzameling van 13 lithografische stenen verwierf. (Ronse, 2024) Deze stenen, die werden vervaardigd in opdracht van bedrijven in Ronse en Ellezelles, geven een uniek inkijkje in de economische bedrijvigheid van de regio in die tijd, met name in de textielnijverheid. De stenen zijn niet alleen van historisch belang, maar ook van artistieke waarde, aangezien ze versierd zijn met complexe illustraties die de smaak van de tijd weerspiegelen.

Overzicht van de Lithografische Stenen Collectie in het Stadsarchief Ronse. Afbeeldingen: Archiefpunt vzw.

Vooraanzicht van Lithografische Stenen Gebruikt voor Drukwerk. Afbeeldingen: Archiefpunt vzw.

Een Toevalsvondst op de Rommelmarkt

Het verhaal kreeg een verrassende wending in mei 2024, toen de hoofdarchivaris van het Stadsarchief Ronse tijdens een bezoek aan een rommelmarkt op een bijzonder item stuitte: een soort portfolio met genummerde papieren drukwerken van Drukkerij Goddaer. Deze vondst, bestaande uit één band met afdrukken van lithografieën genummerd R201-400, diende als toegang tot het lithografisch archief van de drukkerij. Bij een nabestelling kon aan de hand van het register makkelijk de juiste steen uit het magazijn tevoorschijn worden getoverd. De ontdekking van deze band was van groot belang, omdat het bewijs leverde van de grote geografische aantrekkingskracht van Drukkerij Goddaer en de enorme productie van het lithografisch drukwerk. (Merry, 2024) (Lachaert, 2024)

De Gevonden Band met Lithografie-afdrukken. Afbeeldingen: Archiefpunt vzw.

Afdrukken Gebruikt voor Textielbedrijven. Afbeeldingen: Archiefpunt vzw.

Het Textielfestival van Ronse

Tijdens het Textielfestival van Ronse, dat plaatsvindt op 28 en 29 september 2024, zullen de lithografische stenen en de (bijbehorende) drukwerken van Ronsese textielfabrieken tentoongesteld worden in de Hoge Mote, het toeristisch belevingscentrum van de stad Ronse. Bezoekers krijgen de unieke kans om het archief van dichtbij te bewonderen en meer te leren over de gloriejaren van de lokale textielnijverheid tijdens het interbellum. Je komt er ook te weten waarom bijna alle Ronsese bedrijven voor hun drukwerk een beroep deden op drukkerij Goddaer in Kortrijk…

Affiche Textielfestival Ronse - Toerisme Ronse. (Stad Ronse, 2024)

Het Stadsarchief Ronse blijft actief op zoek naar verdere aanwijzingen en nodigt iedereen uit om hun sociale media en website te volgen. Wie weet duiken er in de toekomst nog meer verloren gewaande stukken op, die dit verhaal nog completer zullen maken.

---

Verkorte Bibliografie:

ETWIE. (2024, 08 13). Drukkerijcollectie Strobbe. Opgehaald van etwie.be: https://etwie.be/nl/kennisbank...
Lachaert, P.-J. (2024, 08 12). Annotaties. Ronse: Stadsarchief Ronse.
Merry, C. (2024, 08 08). Het Archief van Drukkerij J. Goddaer. (Archiefpunt vzw, Interviewer)
Ronse, S. (2024, 08 12). Archief Drukkerij Goddaer, Kortrijkse lithodrukkerij. Opgehaald van Archiefpunt.be: https://archiefpunt.be/archief...
Stad Kortrijk . (2024, 08 12). Bevrijdingsdagen in 1944. Opgehaald van Beeldbank.Kortrijk.be: https://beeldbank.kortrijk.be/...
Stad Ronse. (2024, 08 12). Textielfestival. Opgehaald van Ronse.be: https://www.ronse.be/nl/textie...
Vlaamse Overheid. (2024, 08 12). Kapelletje toegewijd aan Onze-Lieve-Vrouw-van-Groeninge. Opgehaald van Inventaris Onroerend Erfgoed: https://inventaris.onroerender...