Het Archief van Priester De Wilde & Broeder Aloïs

Over de Erfgoed- en Bewaarbibliotheek:

Bibliotheca Wasiana, gevestigd in Sint-Niklaas, ontstond kort na de Tweede Wereldoorlog. Jozef Noens (°1884–+1934), toenmalig stadsbibliothecaris, legde de basis voor deze culturele plek met de steun van enkele niet-onbelangrijke medeoprichters zoals Pastoor De Wilde (°1906–+1993) en Broeder Aloïs (°1881–+ 1973).

Pastoor De Wilde, bekend om zijn grote bijdrage aan de Koninklijke Oudheidkundige Kring van het Land van Waas (KOKW), ambieerde een studiecentrum voor onderzoek naar het Waasland en de bevordering van de culturele identiteit in de streek. Hij had als doel om alle bronnen over het Waasland op één plek te verzamelen, met als resultaat een algehele en wetenschappelijk accurate kennis over de steden en dorpen in die regio. Bovendien beoogde De Wilde deze gegevens te vergelijken met bestaande historische naslagwerken.

In mei 1946 slaagden Jozef De Wilde, André Stoop (°1922–+1994) en kunstschilder Jacques Belpaire (°1908–+1960) erin om Bibliotheca Wasiana als een feitelijke vereniging op te richten. Hierdoor bleef de stadsbibliotheek haar rol als 'lees- en volksbibliotheek' behouden, terwijl Bibliotheca Wasiana als een apart segment werd geïntroduceerd. Deze nieuwe vereniging zette zich enthousiast in om alle mogelijke werken met betrekking tot het Waasland te verzamelen, te ordenen en te bestuderen.

Iets later in dit opmerkelijke verhaal maakt Broeder Aloïs, ook bekend als Jaak Vandervee, zijn entree. In 1949 werd hem een bestuurszetel aangeboden binnen de vereniging. Hij is tevens degene die in oktober 1946 de allereerste lezing voor Wasiana verzorgde, waarbij hij zijn latere specialiteit, de geologie van het Waasland, belichtte.

Op welke manier kwam de collectie van Bibliotheca Wasiana precies tot zijn recht? De vroegste leden van Wasiana begonnen massaal brieven te sturen naar geselecteerde inwoners van de regio om hen aan te moedigen hun publicaties of archiefmateriaal aan Bibliotheca Wasiana te schenken. Dit waren mensen van wie zij dachten dat ze een belangrijke rol speelden in de geschiedenis van het Waasland. Deze afzenders deden op hun beurt hetzelfde. Zo ontstond een aanzienlijk en waardevol archief dat verbonden was met het Waasland, volledig geïnventariseerd.

Vandaag bevindt Bibliotheca Wasiana vzw zich op de eerste verdieping van de bibliotheek. Het fungeert als een documentatiecentrum over het Waasland en als bewaarbibliotheek van Wase auteurs, kunstenaars en meer.

Belangrijk om te onthouden, zoals Nico Van Campenhout, historicus en voormalig stadsarchivaris van Lokeren en lid van KOKW, treffend verwoordt, is dat de collectie van Bibliotheca Wasiana onmisbaar is voor de studie van het Wase verleden. Laten we dit als een voorbeeld nemen en gezamenlijk blijven streven naar het koesteren van dergelijke doelgerichte archiefverzamelingen.

Over de Archiefvormers:

Jozef De Wilde, geboren te Sint-Amandsberg op 12 september 1906 en overleden te Zele op 27 juni 1993, was een prominente figuur in het Waasland. Als Vlaams-nationalistisch priester en schrijver drukte hij zijn stempel op diverse parochies na zijn priesterwijding in 1929, waaronder Doel, Vrasene en Sint-Niklaas. In laatstgenoemde stad speelde hij een leidende rol in het Wase leven, waar hij de Erfgoed- en bewaarbibliotheek-documentatiecentrum Bibliotheca Wasiana oprichtte en een van de eerste bestuursleden werd van de Oudheidkundige Kring van het Land van Waas (KOKW).

Hij wordt gezien als een pionier onder de heemkundigen in de regio en onderscheidde zich door zijn bedrijvigheid op het gebied van historische geografie en toponymie. Zijn speciale band met Jozef Goossenaerts (°1882 - +1963), een Belgisch actief intellectueel van Vlaams-nationalistische strekking, wakkerde zijn interesse aan voor studies rond het Reynaert de Vos-epos. Als gedreven onderzoeker ging hij diepgravend op zoek naar de geschiedenis en oorsprong van dit verhaal, waardoor hij vandaag de dag wordt beschouwd als een vooraanstaande Reynaertkenner.

Zijn levenswerk draaide om het bewijzen dat het oorspronkelijke verhaal, afkomstig van een Franse auteur, specifiek gericht was op Vlaanderen. Als gepassioneerd onderzoeker streefde hij altijd naar de exacte waarheid. Zijn overtuiging leidde tot de uiteindelijke schenking van zijn enorme Reynaertverzameling, waardoor de erfgoedbibliotheek nu een van de meest uitgebreide collecties Reynaertboeken en naslagwerken in België bezit.

Een opmerkelijk detail is dat op zijn graf en rouwkaart (zie centraal Archiefstukken) een afbeelding van Reynaert de Vos te zien is, wat zijn blijvende verbondenheid met het verhaal symboliseert.

--

Broeder Aloïs, ook bekend als Jaak Vandervee, speelde een cruciale rol bij het tot stand brengen van de Bibliotheca Wasiana-collectie. Geboren buiten het Waasland, net als Pastoor De Wilde, groeide Broeder Aloïs uit tot een opmerkelijke figuur in zowel de lokale als regionale geschiedschrijving van het Land van Waas gedurende de eerste decennia na de Tweede Wereldoorlog. Zijn invloed reikte verder dan zijn geboortestreek, en hij wordt zelfs vergeleken met een monument in de geschiedschrijving.

Ondanks zijn afkomst uit Limburg – Overpelt – bracht Broeder Aloïs het grootste deel van zijn leven door in Sint-Niklaas. Zijn professionele toewijding lag in het onderwijs, waarbij hij diende als leraar in Stekene, Lokeren en Sint-Niklaas. Opmerkelijk is dat zowel Broeder Aloïs als Pastoor De Wilde uitstekende autodidacten waren, voortdurend bezig zichzelf bij te scholen.

In 2012 schonk men het Broeder Aloïs-fonds aan Bibliotheca Wasiana. Dit fonds omvat een breed scala aan publicaties, variërend van het Reynaertverhaal tot de Wase geologie. Zijn interesse in Reynaert blijkt uit zijn verzameling, hoewel zijn onderzoeksaccenten verschillend waren van die van De Wilde. Hij was een autoriteit op het gebied van de geologie en het reliëf van het Waasland. Hij deelde zijn kennis over diverse onderwerpen, waaronder muntgewichten, etymologie van dorps- en familienamen, de geschiedenis van bier, de geschiedenis van de stad Sint-Niklaas, en de cartografie.

Uiteindelijk overleed Broeder Aloïs op 92-jarige leeftijd in Sint-Niklaas. Zijn nalatenschap blijft voortleven in de Bibliotheca Wasiana-collectie en zijn bijdragen aan de geschiedschrijving van het Land van Waas.