In 2001 verwierf de Koning Boudewijnstichting een uitgebreid lot archiefstukken van de ontdekkingsreiziger Henry Morton Stanley (1841-1904). Dat bevat honderden manuscripten (brieven, verslagen, nota's, dagboeken, contracten, tekeningen, kaarten, enz.) geschreven, gekopieerd of verzameld door de journalist en ontdekkingsreiziger, die erop gebrand was om, van alles wat hij ondernam, een spoor te bewaren. Dit nieuwe geheel vormt, samen met de al bewaarde onderdelen - een goudmijn voor het Midden-Afrika-onderzoek.
De in 2001 opgedoken documenten zijn immers complementair aan een in 1982 door de Generale Maatschappij aangekocht archiefonderdeel. In 2001 besloot de Generale Maatschappij de twee delen te herenigen door haar deel aan de Koning Boudewijnstichting te schenken, zodat ze samen konden worden bewaard en ontsloten. Daartoe werd het Stanleyarchief toevertrouwd aan het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika in Tervuren, dat al in 1954 een eerste schenking van voorwerpen had gekregen van de aangenomen zoon van Stanley. Het Afrikamuseum beschikt nu over het volledige én geïnventariseerde archief van één van de markantste figuren uit de negentiende eeuw. Het kan bijgevolg beschouwd worden als de referentie-instelling voor de studie van Stanley, voor de ontdekking van Midden-Afrika en voor de beginperiode van het Belgische koloniale optreden.
Het Stanleyarchief verschaft informatie over de vier expedities die Stanley in Midden-Afrika op touw zette: de zoektocht naar Livingstone (1871-1872), de expeditie naar Oost- en Centraal-Afrika (1874-1877), de opdrachten die hij voor Leopold II uitvoerde en die de grondslag zouden leggen voor Kongo-Vrijstaat (1979-1980) en zijn reddingsoperatie van de Duits-Egyptische bestuurder Emin Pasha (1887).
Het Afrikamuseum beschikt nu over het volledige én geïnventariseerde archief van één van de markantste figuren uit de negentiende eeuw. Het kan bijgevolg beschouwd worden als de referentie-instelling voor de studie van Stanley, voor de ontdekking van Midden-Afrika en voor de beginperiode van het Belgische koloniale optreden.
Niet alleen de ontdekkingsreizen in Oost- en Midden-Afrika komen aan bod, maar ook Stanleys betrokkenheid bij de Amerikaanse Burgeroorlog, waar hij zich aan de zijde van de Zuidelijken schaarde, evenals zijn voordrachten, zijn testament, enz. Zijn archief bevat ook brieven van koningin Victoria, van koning Edward en van kanselier Bismarck, van verscheidene figuren die hun stempel op de Engelse politiek hebben gedrukt, zoals Joseph Chamberlain of William Ewart Gladstone, en van andere opmerkelijke figuren als Baden Powell, Auguste Rodin, Mark Twain, Georges Bernard Shaw en Cecil Rhodes.
De inventaris, opgesteld naar aanleiding van de honderdste verjaardag van het overlijden van Stanley (2 mei 2004), heeft diens papieren nalatenschap voor het eerst toegankelijk gemaakt en orde geschapen in een sterk verstoord geheel. De bedoeling is het onderzoek naar deze boeiende, maar omstreden periode in onze geschiedenis aan te moedigen. Interessant is dat de informatie uit het Stanley-archief geconfronteerd of aangevuld kan worden met de persoonlijke correspondentie van Leopold II uit het Fonds Goffinet (Archief Koninklijk Paleis).
Bronnen:
Koninklijk Museum voor Midden-Afrika - Documentatiecentrum, Afdeling Koloniale Geschiedenis
Steekkaart in Archiefbank: Archief Henry Morton Stanley. 1858-1925 (1973)
