Tijdens de campagne voor de Europese en regionale verkiezingen van 13 juni 2004 is het opvallend hoe drastisch het belang van de politieke affiche verminderd is. De affiches zijn niet langer het voornaamste uithangbord van een politieke partij, en waarschijnlijk zullen ze in de komende decennia zelfs volledig uit het straatbeeld verdwijnen. Het is ooit anders geweest.
Op 22 maart 1892 stemde de gemeenteraad van Leuven een nieuw politiereglement. Voortaan waren verkiezingsaffiches slechts op negentien plaatsen in de stad toegelaten en mochten ze uitsluitend door een aangestelde stadsambtenaar worden aangebracht.
Op de uitgehangen affiches werd een belasting geheven, maar het waren niet uitsluitend fiscale redenen die de interesse in dit drukwerk verklaren. De affiches werden namelijk niet rechtstreeks aan de "openbare plakker" overgemaakt, maar via tussenkomst van de politie van Leuven. Een politieagent inde het verschuldigde bedrag en stuurde vervolgens het pakje affiches door. Uiteraard werd terloops ook even de tekst en de afbeelding aan een controle onderworpen. In 1924 kwam er zelfs een formele opdracht van de procureurs des konings van Leuven om alle verdachte affiches te signaleren.
Verkiezingsaffiches werden vooral belangrijk na de Eerste Wereldoorlog, toen door de invoering van het algemeen enkelvoudig stemrecht elke stem even zwaar telde.
De bedoelingen van het stadsbestuur waren dan wel historisch noch cultureel, maar dankzij het reglement van 1892 is wel een waardevolle verzameling affiches bewaard gebleven. Artikel 5 van het reglement gaf immers de aanzet tot de collectievorming: De openbare plakker zal geen plakkaart plakken, zonder er, op voorhand, een afdruksel van op het gemeentesecretariaat nedergelegd te hebben.
Katholieken, wetgevende verkiezingen, 24 mei 1936.
Verkiezingsaffiches werden vooral belangrijk na de Eerste Wereldoorlog, toen door de invoering van het algemeen enkelvoudig stemrecht elke stem even zwaar telde. De politieke affiches uit deze periode bevatten dikwijls "zware" symbolen. Tegenstanders of hun ideologie werden afgebeeld als gevaarlijke dieren, en met dreigende kleuren en pakkende slogans werd getracht de kiezer te overtuigen.
Na de Tweede Wereldoorlog werden de affiches zakelijker en minder geladen en slechts zelden vinden we nog de meesterwerken van voor de oorlog. De persoonlijkheid van de kandidaat treedt sterker op de voorgrond en algemene slogans maken samen met saaie portretfoto's al jaren de dienst uit. De politieke strijd wordt vandaag hoofdzakelijk via andere media uitgevochten
Socialisten, wetgevende verkiezingen, 24 mei 1936.
De afficheverzameling kan helaas niet in de leeszaal ter inzage worden gegeven. De collectie is slechts fragmentair ontsloten en de kans op beschadiging van het kwetsbare papier is te groot. Bovendien mag de financiële waarde van de affiches niet onderschat worden en dient het risico op diefstal tot een minimum beperkt. Om deze reden worden de affiches ook enkel voor tentoonstellingen uitgeleend indien er strikte veiligheidswaarborgen kunnen gegeven worden.
De affiches van voor de Eerste Wereldoorlog zijn helaas onvindbaar, maar uit de periode tussen 1914 en circa 1970 beschikt het stadsarchief van Leuven over een unieke collectie van politieke, culturele en commerciële affiches: een originele filmaffiche van Sneeuwwitje, het programma van de Ronde van Frankrijk uit 1939, een verkiezingsaffiche van Rex,... Het zijn slechts enkele voorbeelden uit een rijke verzameling die duizenden exemplaren omvat.
Socialisten, wetgevende verkiezingen, 24 mei 1936.
Het stadsarchief van Leuven werkt aan een oplossing voor dit probleem, en startte een project op waarbij de affiches geïnventariseerd en gedigitaliseerd worden. Uiteindelijk is het de bedoeling om in de (digitale) leeszaal elke bezoeker de kans te geven onze rijke collectie affiches uit de twintigste eeuw te bewonderen.
Bron:
Steekkaart in Archiefbank: Collectie verkiezingsaffiches van de stad Leuven, 1919-1939.
