Verkiezingskoorts en Campagnearchieven

Op 9 juni trekken we weer massaal naar de stembus voor de federale, Vlaamse en Europese verkiezingen. Reden genoeg om de ‘archief in de kijker’ van deze maand te wijden aan verkiezingsarchieven! Op 25 april 2024 opende in de nieuwe tentoonstellingsruimte van Het Archief en Museum voor het Vlaams Leven te Brussel, afgekort AMVB, de expo ’50 jaar Kiezen voor Brussel’, die je meeneemt naar een verkiezingsverleden waarin alles anders was. Want wie denkt er bij campagnemateriaal nog aan condooms, muizenvallen en wc-borstels?

Ben je benieuwd wat er is veranderd in de afgelopen 50 jaar? Ontdek het verkiezingsarchief hier!

50 jaar Kiezen voor Brussel

Ter ere van het verkiezingsjaar verzamelde het Archief en Museum voor Vlaams Leven in Brussel meer dan 200 erfgoedstukken die je meenemen in de verkiezingskoorts van de jaren 1974, 1989 en 2006. (In 1974 werden verkiezingen gehouden voor Kamer, Senaat en provincieraad, in 1989 waren de eerste verkiezingen van het Brusselse parlement, gecombineerd met de (s)electie voor Europa en in 2006 stonden de gemeentelijke verkiezingen centraal.)

De tentoonstelling toont hoe de politieke partijen zich in die jaren presenteerden aan de kiezer. Dit gebeurt aan de hand van campagne- en informatiemateriaal zoals opvallende gadgets, affiches, flyers, kranten- en tijdschriftartikels, televisiedebatten, nieuwsrapportages, cartoons en spotprenten. Het materiaal van uiteenlopende politieke partijen (denk aan Spirit en Agalev (Groen), Vlaams Blok (Vlaams Belang), Volksunie, sp.a (Vooruit), PVV (Open VLD) en CVP (CD&V)) werd verzameld in de verschillende archieven die zich als partner aansloten bij dit tentoonstellingsproject.

Ook is de verkiezingskoorts actief te beleven in de tentoonstelling. In de fotobooth kunnen bezoekers hun eigen verkiezingsposter maken, en je kunt ervaren hoe het was om te stemmen in 1989 dankzij een replica-stemhokje. Hier wordt de bezoeker eraan herinnerd dat het verboden is om te likken aan het rode potlood (blijkbaar deden veel mensen dat in 1989) en de aanwezige kieslijst is enorm en na gebruik amper op te vouwen.

Impressie van de tentoonstelling '50 Jaar Kiezen voor Brussel' – Close-up van de fotobooth.

Verkiezingen; What's new?

Wie een kijkje neemt in de tentoonstelling, ziet al snel dat verkiezingscampagnes sterk veranderd zijn in de afgelopen 50 jaar.

Allereerst valt het op dat de affiches vormelijk sterk geëvolueerd zijn. In 1974 waren nog veel campagneposters zwart-wit, soms voorzien van één kleur, de partijkleur. Vanaf 1989 zijn de meeste posters gedrukt in full-colour, wat een totaal andere uitstraling geeft.
De gezichten op de verkiezingsposters zijn steeds diverser naarmate je dichter bij het heden komt. Waar in 1974 vooral blanke mannen van middelbare leeftijd zich verkiesbaar stellen, zijn er in 2006 meer vrouwen, jongeren, personen met een niet-Belgische achtergrond actief in de politiek. Dit is niet heel vreemd, als je bedenkt dat het in 1974 nog maar een kwarteeuw geleden was dat vrouwen voor het eerst mochten gaan stemmen voor het Belgisch parlement. In de legislatuur 1971-1974 waren dan ook slechts 2,8% van de parlementairen vrouw.
Ook zijn er veranderingen merkbaar in de manier waarop campagne werd gevoerd. In 1974 was de naam van de politieke partij en de lijstnummer van de kandidaat het meest aanwezig op de affiches, gadgets en op ander promotiemateriaal. Door de opkomst van de televisie werd echter de kandidaat zelf en zijn of haar gezicht steeds belangrijker in de campagne.

Naast deze grote veranderingen, geeft de tentoonstelling ook inzicht in hoe grote politieke thema’s de afgelopen decennia inhoudelijk evolueerden. Denk hierbij aan de taalstrijd tussen Frans- en Nederlandstaligen, de staatshervormingen en de structurele veranderingen van de politieke besluitvorming.

Affiches te bewonderen op de tentoonstelling '50 Jaar Kiezen voor Brussel' bij het AMVB.

Gadgets en Plakploegen; Verdwenen Campagnetechnieken

In 1974 gingen verkiezingscampagnes er nog heel anders aan toe. Het was de tijd van plakploegen die elkaar bestreden door posters van andere partijen over te plakken of af te trekken, wat regelmatig leidde tot vechtpartijen. Maar affiches zijn niet het opvallendste promotiemateriaal dat momenteel te bezichtigen is bij het AMVB.

Politici probeerden stemmen te winnen op een manier die tegenwoordig ondenkbaar is; ze deelden op straat van alles uit. Denk hierbij aan etenswaren zoals een stuk kip, een zware pens, koekjes en snoepjes, maar ook aan allerlei andere cadeautjes. Deze ‘gadgets’ waren zeer uiteenlopend en vaak voorzien van een grappig of ludiek opschrift, bijvoorbeeld een condoomverpakking met het opschrift 'Tegen de stijfheid in de politiek', een wc-borstel met de leus 'Denk aan de mensen die na u komen' en een muizenval voorzien van de boodschap 'laat je niet vangen'. Maar ook andere gadgets vullen de tentoonstellingsvitrines, zoals een spel kaarten, een frisbee, linialen, zeep, sleutelhangers en de eens zo populaire ‘wuppies’.

Sinds 1989 is het weggeven van cadeautjes tijdens de verkiezingsperiode verboden, wat het einde betekent voor de gadgets en de pensenkermissen. De komende verkiezingen zullen we onze wc-borstel dus zelf moeten kopen.

Een historische verkiezingscampagne-oldtimer gespot bij de opening van '50 Jaar Kiezen voor Brussel' bij het AMVB.

Close-up van de Pensenkermis tijdens de opening van '50 Jaar Kiezen voor Brussel' bij het AMVB.

Gadgets tentoongesteld op '50 Jaar Kiezen voor Brussel' bij AMVB: WC-borstel met leus, muizenval, en condoom met ludieke boodschap.

Gadgets tentoongesteld op '50 Jaar Kiezen voor Brussel' bij AMVB, met o.a. de befaamde 'Wuppies'.

---

Openingsuren- en data expo:

De tentoonstelling loopt van 26 april tot 31 augustus 2024 en is in de week geopend van 10 tot 17u. Op zondag verwelkomen ze bezoekers van 13 tot 17u. De expo is gesloten op zaterdag, op feestdagen, tijdens verlengde weekends (Hemelvaart, Pinksteren) en op zondag tijdens de maanden juli en augustus.
Standaardtarief: 6,00 euro.
Voor meer informatie, kijk op https://www.amvb.be/nl/nieuws/....